پرونده‌های کیفری مربوط به جرایمی هستند که قانون برای آن‌ها مجازات در نظر گرفته است. یعنی اگر کسی عملی انجام دهد که طبق قانون جرم محسوب شود، ممکن است علیه او پرونده کیفری تشکیل شود.
در واقع جرایم کیفری شامل سرقت، کلاهبرداری، قتل، ضرب و جرح، توهین، تهدید، جعل، خیانت در امانت و موارد مشابه است که دادگاه نسبت به آن‌ها برخورد جدی دارد.
مراحل رسیدگی به پرونده کیفری
برای این که شکایتی مطرح شده و به جریان بیافتد، باید یکسری اقدامات توسط شاکی انجام شود. این اقدامات از قبیل موارد زیر هستند:
شکایت و تشکیل پرونده: اگر فردی ادعا کند که جرمی علیه او اتفاق افتاده، می‌تواند با مراجعه به کلانتری یا دادسرا شکایت کند.
تحقیقات مقدماتی: دادسرا به کمک پلیس تحقیقات لازم را انجام داده و مدارک جمع آوری می‌شود. اگر دلایل کافی برای ارتکاب جرم وجود داشته باشد، پرونده به دادگاه کیفری ارسال می‌شود.
رسیدگی در دادگاه: قاضی با بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین، حکم صادر می‌کند. این حکم می‌تواند شامل حبس، جزای نقدی، شلاق، دیه یا سایر مجازات‌ها باشد.
تجدیدنظر: اگر یکی از طرفین به حکم اعتراض داشته باشد، می‌تواند درخواست تجدیدنظر کند تا پرونده دوباره بررسی شود.
در پرونده‌های کیفری، مجازات می‌تواند سنگین باشد، بنابراین داشتن وکیل متخصص کمک می‌کند تا فرد از حقوق خود دفاع کند و روند پرونده به بهترین شکل پیش برود.
وکیل می‌تواند در جمع‌آوری مدارک، دفاع از متهم یا حمایت از شاکی نقش مهمی داشته باشد. به عبارتی او می‌تواند پیش از دادگاه و در حین برگزاری دادگاه برای موکل خود انجام وظیفه کند.
برخی از پرونده‌های کیفری
برخی از پرونده‌های کیفری با ذکر مثال‌هایی به شرح زیر بیان می‌گردد:
پرونده سرقت
مثال: شخصی بدون اجازه وارد خانه‌ای شده و مقداری پول و جواهرات را به سرقت می‌برد.
توضیح: این عمل، جرم «سرقت» محسوب می‌شود. اگر شاکی به کلانتری مراجعه کند و شکایت خود را ثبت کند، پلیس تحقیقات را آغاز کرده و در صورت کشف مدارک کافی، پرونده به دادسرا ارسال می‌شود.
در نهایت اگر جرم اثبات شود، قاضی بر اساس میزان خسارت و شرایط مجرم، مجازات حبس، شلاق یا جریمه نقدی را تعیین می‌کند.
پرونده کلاهبرداری
مثال: فردی وانمود می‌کند که ملک بزرگی دارد و با فریب دادن دیگران، پولی بابت پیش فروش آن دریافت می‌کند، اما در واقع هیچ ملکی وجود ندارد.
توضیح: این کار «کلاهبرداری» محسوب شده و مجرم به مجازات‌هایی مانند حبس و رد مال(بازگرداندن پول به شاکی) محکوم می‌شود.
پرونده ضرب و جرح
مثال: دو نفر با یکدیگر درگیر می‌شوند و یکی از آن‌ها به دیگری آسیب فیزیکی وارد می‌کند و دست دیگری در اثر ضربه دچار جراحت می‌شود.
توضیح: اگر فرد آسیب دیده شکایت کند، پزشکی قانونی میزان جراحت را بررسی کرده و دادگاه بر اساس شدت صدمات، دیه یا مجازات حبس و شلاق را تعیین می‌کند.
پرونده جعل سند
مثال: فردی امضای شخص دیگری را جعل می‌کند تا یک قرارداد را به نفع خود تغییر دهد.
توضیح: جعل اسناد از جرایم سنگین کیفری محسوب می‌شود و در صورت اثبات، فرد به حبس و جریمه نقدی محکوم می‌شود.
پرونده خیانت در امانت
مثال: شخصی خودروی دوستش را برای چند روز امانت می‌گیرد اما آن را فروخته و پولش را خرج می‌کند.
توضیح: چون این فرد برخلاف تعهد خود عمل کرده، مرتکب جرم "خیانت در امانت" شده و در صورت شکایت، به حبس یا جریمه نقدی محکوم خواهد شد.
دادگاه صالح برای رسیدگی به پرونده‌های کیفری
برای رسیدگی به پرونده‌های کیفری، ابتدا باید مشخص شود که کدام دادگاه صلاحیت رسیدگی به آن را دارد. صلاحیت دادگاه به دو دسته کلی تقسیم می‌شود: صلاحیت ذاتی و صلاحیت محلی.
صلاحیت ذاتی یعنی دادگاهی که به طور قانونی و بر اساس نوع جرم، صلاحیت رسیدگی به پرونده را دارد. در ایران، دادگاه‌های کیفری شامل موارد زیر هستند:
دادگاه کیفری یک: به جرایم سنگین مانند قتل، اعدام، حبس ابد و قطع عضو رسیدگی می‌کند.
دادگاه کیفری دو: بیشتر جرایم عمومی را بررسی می‌کند، مانند سرقت‌های ساده، ضرب و جرح و تهدید.
دادگاه انقلاب: مخصوص رسیدگی به جرایمی مانند قاچاق مواد مخدر، جرایم امنیتی و اقدامات علیه نظام است.
دادگاه اطفال و نوجوانان: به جرایم افراد زیر 18 سال رسیدگی می‌کند.
صلاحیت محلی دادگاه‌ها
به‌طور کلی، دادگاه محل وقوع جرم صالح به رسیدگی است. مثلاً اگر سرقتی در تهران رخ داده باشد، دادگاه کیفری تهران به آن رسیدگی می‌کند. البته در مواردی خاص، مانند جرایم سازمان‌یافته، پرونده ممکن است به مراجع بالاتر ارجاع شود.
پرونده‌های کیفری انواع مختلفی دارند و هر یک دارای مراحل قانونی خاصی هستند. اگر درگیر یک پرونده کیفری شدید، بهتر است هر چه زودتر با یک وکیل مشورت کنید تا از حقوق خود آگاه شوید و بتوانید بهترین دفاع را داشته باشید.
