شرایط و آثار مرور زمان

در این مقاله به بررسی ماهیت، شرایط و آثار مرور زمان در نظام حقوق کیفری ایران خواهیم پرداخت.

برخی مواقع ممکن است فرد پس از گذشت ماه ­ها یا سال ­ها به محکمه یا دادگاه، جهت شکایت و اقامه دعوی مراجعه نماید، ب­طور کلی مرور زمان به ‌معنای سپری شدن زمانی است که پس از آن امکان شکایت، تعقیب متهم، صدور و اجرای حکم وجود ندارد. در حقیقت پس از گذشت زمان که مقدار آن بسته به اهمیت هر جرم در قانون مشخص شده است، جامعه از صدمه­‌ ای که بر پیکرش وارد آمده است، چشم‌ پوشی می‌ کند. به ­تعبیر بهتر می­توان گفت مرور زمان به معنای گذشت مدت زمانی است که موجب ایجاد وضعیت حقوقی جدیدی می‌­ گردد. بنابراین گذشت زمان می‌ تواند در تعقیب مجرم و اجرای مجازات موثر باشد.

لازم به ذکر است مرور زمان مختص جرایم تعزیری است و جرایم موجب قصاص و حد مشمول مرور زمان نمی­ شوند. در این ادامه به انواع مرور زمان خواهم پرداخت.

انواع مرور زمان

مرور زمان دارای انواع گوناگون بوده و در شرایط مختلف تعاریف متعددی از آن ارائه می­ شود که از جمله آن­ ها می­توان به موارد ذیل اشاره داشت؛

مرور زمان شکایت

این نوع مرور زمان مخصوص جرایم قابل گذشت است. جرم قابل ‌گذشت نیز جرمی است که فقط با شکایت شاکی قابل تعقیب است و در صورت گذشت شاکی در هر مرحله از رسیدگی، تعقیب یا مجازات موقوف می‌ شود.

لازم به ذکر است در جرایم تعزیری قابل گذشت هرگاه متضرر از جرم در مدت 1 سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم، شکایت نکند، حق شکایت کیفری او ساقط می‌ شود.

موارد عدم سقوط حق شکایت با گذشت مرور زمان در جرایم قابل گذشت

علی­ رغم این­که طبق قانون مجازات اسلامی، وقتی در جرایم تعزیری قابل گذشت، متضرر از جرم در مدت 1 سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم، شکایت نکند حق شکایت کیفری او ساقط می‌ شود، ولی در شرایط ذیل مهلت مزبور از تاریخ رفع مانع محاسبه می‌ شود و حق شکایت وی ساقط نمی­ شود؛

• اگر تحت سلطه متهم بوده باشد،
• به دلیلی خارج از اختیار، قادر به شکایت نباشد،
• هروقت که متضرر از جرم قبل از انقضاء مدت مذکور فوت کند و دلیلی بر صرف نظر وی از طرح شکایت نباشد، هر یک از ورثه وی در مهلت 6 ماه از تاریخ وفات حق شکایت دارد.

مرور زمان تعقیب

در صورتی که از تاریخ وقوع جرم تا انقضاء مواعد قانونی جرم غیر قابل گذشت تعقیب نشود، پس از آن دیگر امکان تعقیب وجود ندارد. به عبارت دیگر، مرور زمان در صورتی تعقیب جرایم موجب تعزیر را موقوف می‌ کند که از تاریخ وقوع جرم تا انقضاء مواعد زیر تعقیب نشده یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضاء این مواعد به صدور حکم قطعی منتهی نشده باشد. این مواعد با توجه به نوع جرم متفاوت است، که به شرح ذیل عبارتند از؛

• جرایم تعزیری درجه 1 تا 3 با انقضاء 15 سال،
• جرایم تعزیری درجه 4 با انقضاء 10 سال،
• جرایم تعزیری درجه 5 با انقضاء 7 سال،
• جرایم تعزیری درجه 6 با انقضاء 5 سال،
• جرایم تعزیری درجه 7 و 8 با انقضاء 3 سال.

مرور زمان تعقیب قرار اناطه

در مورد صدور قرار اناطه، مرور زمان تعقیب از تاریخ قطعی شدن رأی مرجعی که رسیدگی کیفری منوط به صدور آن است، شروع می‌ شود.

مرور زمان دادرسی

طبق قانون مجازات اسلامی، اگر از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضاء مواعد قانونی، حکم قطعی صادر نشود، پس از آن دیگر امکان صدور حکم وجود ندارد.

مرور زمان اجرای حکم

طبق قانون مجازات اسلامی، اگر از زمان قطعی شدن حکم تا انقضاء مواعد قانونی حکم اجرا نشود، پس از آن دیگر امکان اجرای مجازات وجود ندارد.

مرور زمان اقسام سرقت‌ های تعزیری

طبق قانون مجازات اسلامی جرم سرقت از جرایم غیر قابل گذشت است، بنابراین مشمول مرور زمان شکایت نمی‌ شود و خواه شاکی شکایت کند، خواه نه، این جرم از سوی دادستان قابل تعقیب است. قانون مذکور برای سرقت‌­ های مختلف با توجه به شرایط و نحوه وقوع آن، مجازات‌ متفاوتی مقرر کرده است، بر همین اساس، مدت زمانی که برای چشم پوشی از اقسام سرقت باید سپری شود نیز متفاوت است.

زمان شروع مرور زمان صدور حکم

اگر از تاریخ نخستین اقدام تعقیبی، تا انقضاء مهلت زمانی که برای مرور زمان لازم است درباره موضوع حکمی صادر نشود، پس از انقضای مهلت قانونی موضوع مشمول مرور زمان خواهد شد.

طبق قانون مجازات اسلامی نیز مرور زمان را از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضاء مواعد مذکور در این ماده در صورتی که به صدور حکم قطعی منتهی نگردیده باشد، قابل رعایت می­داند.

نکته: اقدام تعقیبی یا تحقیقی به معنای هر نوع اقدامی است که مقامات قضایی در راستای عمل به وظایف قانونی خود انجام می‌ دهند مانند؛ احضار، جلب، بازجویی، استماع اظهارات شهود و مطلعان، تحقیقات یا معاینه محلی و نیابت قضایی. بنابراین، هرگاه مدیر دفتر یک مرجع کیفری دستور احضار متهم را صادر کند یا دستور تجدید اوراق احضاریه و ابلاغ مجدد آن­ ها را بدهد، این اقدامات قاطع مرور زمان کیفری نخواهد بود.

مرور زمان اجرای احکام تعزیری

بطور کلی مرور زمان اجرای احکام قطعی تعزیری را موقوف می‌ کند و مدت آن از تاریخ قطعیت حکم به شرح ذیل می­ باشد؛

• جرایم تعزیری درجه 1 تا 3 با انقضاء 20 سال،
• جرایم تعزیری درجه 4 با انقضاء 15 سال،
• جرایم تعزیری درجه 5 با انقضاء 10 سال،
• جرایم تعزیری درجه 6 با انقضاء 7 سال،
• جرایم تعزیری درجه 7 و 8 با انقضاء 5 سال.

چه جرایمی مشمول مرور زمان نمی­‌ شوند

طبق قانون مجازات اسلامی موارد زیر از قاعده مرور زمان مستثنی بوده و مشمول مرور زمان نمی­ شوند؛

• جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور،
• جرایم اقتصادی شامل کلاهبرداری،
• جرایم رشاء و ارتشاء،
• جرایم اختلاس،
• جرایم اعمال نفوذ برخلاف حق و مقررات قانونی در صورت تحصیل مال توسط مجرم یا دیگری،
• جرایم مداخله وزرا، نمایندگان مجلس و کارمندان دولت در معاملات دولتی و کشوری،
• جرایم تبانی در معامله­ های دولتی،
• جرایم اخذ پورسانت در معامله­ های خارجی،
• تعدیات مأموران دولتی نسبت به دولت،
• جرایم مبارزه با موادمخدر،
• جرایم گمرکی،
• جرایم قاچاق کالا و ارز،
• جرایم مالیاتی،
• جرایم پولشویی،
• جرایم اخلال در نظام اقتصادی کشور.

مرور زمان در جرایم حدی

مرور زمان در جرایم حدی که مستوجب قصاص و دیه است مشمول مرور زمان نشده و گذشت این مدت موجب از بین رفتن حق نمی‌ شود. همچنین قانون­ گذار مرور زمان را تنها در تعزیرات پذیرفته است، زیرا حاکم این اختیار را دارد که تعزیرات را اجرا کند یا خیر، از این جهت دست او نیز به منظور پذیرفتن مرور زمان باز است.

شمول مرور زمان نسبت به همه شرکاء و معاونان جرم

قطع مرور زمان مطلق است و نسبت به همه شرکاء و معاونان جرم اعم از آنکه تعقیب شده یا نشده باشند، اعمال می‌ شود. همچنین شروع به اجرای حکم در مورد برخی از شرکا یا معاونان جرم، قاطع مرور زمان نسبت به دیگر محکومان است.

همچنین متوقف شدن تعقیب، صدور حکم یا اجرای مجازات، مانع از پرداخت و ادای حقوق مدعی خصوصی نیست و متضرر از جرم می‌ تواند دعوای خصوصی را در مرجع صالح اقامه کند. به بیان ساده­ تر مرور زمان موجب از بین رفتن حق مدعی خصوصی نمی‌ شود، اما اعمال مجازات و جنبه عمومی جرم مشمول مرور زمان می‌ شود.

 مرور زمان در محکومیت­ های متعدد

هرگاه در مورد یک شخص به موجب حکم یا احکامی، محکومیت­ های قطعی متعدد صادر شود، شروع به اجرای هر یک از محکومیت ها، نسبت به دیگر محکومیت­ ها، قاطع مرور زمان است. به­ تعبیر دیگر، هرگاه برای شخصی بر اساس یک یا چند حکم، محکومیت‌ های قطعی متعدد صادر شود، در صورت شروع به اجرای هر یک از محکومیت‌ ها، مرور زمان محکومیت­ های دیگر قطع می‌ شود و به پایان می‌ رسد. به علاوه، در مواردی که اجرای مجازات فرد محکوم، معلق شده یا به صورت مشروط آزاد شده باشد اما پس از مدتی قرار تعلیق اجرای مجازات یا حکم آزادی مشروط او لغو شود، آغاز مرور زمان، تاریخ لغو قرار یا حکم است و مرور زمان از این تاریخ محاسبه می‌ شود.

 مرور زمان مجازاتی که شروع شده ولی به هر علت قطع شود

هرگاه اجرای مجازات، شروع ولی به هر علت قطع شود، تاریخ شروع مرور زمان، تاریخ قطع اجرای مجازات است و در مواردی که بیش از یک نوبت قطع شود، شروع مرور زمان از تاریخ آخرین انقطاع است، مگر اینکه اجرای مجازات بر اثر رفتار عمدی محکوم قطع شده باشد که در این صورت مرور زمان اعمال نمی‌ شود.

همانطور که ملاحظه نمودید، پرونده‌ های کیفری پیچیدگی­ های زیادی دارند. با بهره‌ گیری از وکلای با تجربه‌ و مجرب موسسه حقوقی مهرپارسیان می­ توانید، در این خصوص گام موثری در رسیدن به هدف نهایی (پیروزی در پرونده خود) برداشته باشید. وکلای مبرز موسسه حقوقی مهرپارسیان، در حوزه دعاوی کیفری، با کلیه قوانین موجود و مربوط آشنایی کاملی دارند و به دلیل همین شناخت و تسلط، پس از بررسی پرونده یک راهکار مناسب جهت رسیدن به هدف نهایی، یعنی پیروزی انتخاب نموده و شما را در کلیه مراحل دعاوی خود، با مشاوره و راهنمایی موثرشان، همراهی می­ نمایند. مطمئن باشید با انجام این امر شانس پیروزی در پرونده مذکور چند برابر خواهدشد و از این بابت خیالتان راحت خواهد بود.

جهت دریافت مشاوره با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهرپارسیان از طریق شماره تماس های 88663925-88663926-88663927 با ما در ارتباط باشید.

شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان شرایط و آثار مرور زمان