احکام و مقررات وقف در قانون ایران

بهترین وکیل تهران در این نوشتار به بررسی احکام و مقررات وقف در قانون ایران پرداخته است.

چنانچه در این زمینه نیازمند اخذ مشاوره هستید با شماره تماس های مندرج در سایت تماس حاصل فرمائید.

بررسی ماهیت، ارکان و شرایط عقد وقف در نظام حقوقی ایران

وقف سنتی کهن و جهانی به معنی بخشش پول یا ملک به شخص یا مؤسسه غیر انتفاعی است که منافع مترتبه این بخشش را به مصرف خاصی برساند. وقف، به معنی توقف و حبس و در اصطلاح فقهی از عقود اسلامی به معنی حبس کردن مال و جاری کردن منفعت یا ثمره آن برای استفاده عموم مردم، بدون دریافت عوض است. وقف یکی از برترین مصادیق احسان و نیکوکاری است که در سامان‌ دهی زندگی فردی و اجتماعی، نقش فراوانی دارد. وقف از اموری است که قبل از اسلام بین جوامع بشری و بین پیروان همه ادیان متداول بود. بعد از ظهور اسلام این سنت توسط پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) پایه‌گذاری شد و مردم را به این امر تشویق و ترغیب می‌کردند که در راستای آن موقوفه ­ها بسیاری برجای مانده است. در قرآن کریم کلمه وقف نیامده، ولی عناوینی همچون؛ صدقه، خیر، بر، انفاق، احسان ذکر شده که هر یک از این عناوین بر وقف صدق می‌کند. احادیث بسیاری به استحباب وقف اشاره کرده و احکام آن ‌را شرح داده‌اند. عقد وقف یکی از عقود تعریف شده در قانون مدنی و از نوع عینی می­باشد که دارای ارکان مشخصی است.

جهت دریافت مشاوره در خصوص احکام و مقررات وقف در قانون ایران با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

عقد وقف

معنی لغوی وقف «توقف و حبس» و در اصطلاح حقوقی آن «به معنی حبس کردن مال و جاری کردن منفعت یا ثمره آن برای استفاده عموم مردم، بدون دریافت عوض است» وقف و خارج کردن موقوفه از مالکیت واقف، مصداق ایثار و از خود گذشتگی و یک اقدام خیرخواهانه است.

هنگامی که شخصی، بخشی از دارایی و اموال خود را جدا کرده، تا در امور عام­المنفعه از آن استفاده کند و رسیدگی به امور عقد وقف برعهده سازمان اوقاف و امور خیریه می­باشد و طبق قانون مدنی نیز عبارتند از؛ حبس عین مال و تسبیل منافع آن. از آن جایی که عقد وقف دارای ارکان و شرایط مشخص می­باشد.

اصطلاح­ های رایج در عقد وقف

در بررسی ماهیت عقد وقف ضمن تعریف عقد وقف اطلاع از چند اصطلاح که در ذیل بیان می­گردد، سودمند است که عبارتند از؛

• واقف: کسی که همه یا بخشی از دارایی خود را در راستای ارتقاء و بهبود جامعه و امور خیریه وقف کند.
• وقف‌ نامه: سند معتبر و قانونی که واقف مشخصات کامل موقوفه و شرایط اداره و مصرف عواید آن ‌را بطور دقیق تعیین کرده است.
• موقوف ‌علیه: کسی یا جهتی که مستحق درآمد وقف و انتفاع از عین موقوفه است.

اقسام عقد وقف

عقد وقف از جهت­ های مختلف به انواع و اقسامی قابل تقسیم است؛

• عقد وقف از جهت زمان

عقد وقف از جهت زمان، به دو بخش ذیل قابل تقسیم است که عبارتند از؛

1. وقف منقطع

حبس عین و تسبیل منفعت مال در راه خدا برای افراد خاص و برای مدت خاص را وقف منقطع می‌گویند، مثل وقف یک باغ بر اولاد خود.

2. وقف مؤبد یا همیشگی

وقف مؤبد در مقابل وقف منقطع است و زمان در آن مطرح نیست، مثل وقف مسجد برای عموم مردم.

• عقد وقف از جهت موقوف ‌علیهم

عقد وقف از جهت موقوف ‌علیهم، به دو بخش ذیل قابل تقسیم است که عبارتند از؛

الف-  وقف خاص: که مخصوص گروه معین و خاصی است. مثل وقف بر اولاد یا افراد و طبقه‌ای خاص از مردم.

ب- وقف عام: که مقصود از آن امور خیریه به‌صورت عام است و مخصوص گروه و طبقه معینی نیست، مثل وقف کردن چیزی برای مصلحت عام، مثل: فقرا، ایتام، مدارس، مساجد.

• عقد وقف از جهت منفعت

عقد وقف از جهت منفعت، به دو بخش ذیل قابل تقسیم است که عبارتند از؛

1. عقد وقف انتفاع

اگر نظر واقف از وقف تحصیل درآمد مادی نباشد، آن ‌را وقف انتفاع گویند؛ مثل احداث مسجد در زمین ملکی خود.

2. عقد وقف منفعت

اگر نظر واقف از وقف، تحصیل درآمد باشد تا در مورد معینی هزینه شود، آن ‌را وقف منفعت نامند، مثل وقف ملک برای اداره مسجد و مدرسه.

• شرایط اصلی عقد وقف

1. شرایط صحت عقد وقف

برای صحت عقد وقف، تحقق 6 شرط لازم است، به­شرح ذیل عبارتند از؛

• منجز بودن موضوع عقد وقف

یکی از شرایط صحت عقد وقف، منجز بودن به معنای رها کردن و آزاد گذاشتن مال و شی، از هر قید و وابستگی به مال و شی دیگر است. در واقع امر یکی از شروط صحت وقف منجز و قطعی و دائمی بودن و خارج کردن ملک مورد وقف از ملکیت به قبض و تصرف موقوف علیه دادن و ایجاب و قبول می­باشد.

• دائمی بودن در عقد وقف

دوام، بقا و استمرار دائمی بدون قید و شرط زمانی یک از شرایط مهم وقف است و تعیین زمان برای عمل وقف آن را از هدف اصلی­اش دور کرده و مفهوم آن ساقط می­شود.

• قبض مال موقوفه

از دیگر شرط­ هایی که برای صحت و لزوم وقف، برشمرده­اند، قبض موقوفه توسط موقوفه­ علیه یا نماینده آن است، که شرط صحت (اعتبار) عقد وقف است نه شرط لزوم، بنابراین تا موقوفه به ­تصرف موقوف­ علیه درنیاید و قبض محقق نشود، وقف صورت نمی­گیرد و مالک می­تواند نسبت به برگشت و تغییر و تصرف در آن اقدام کند. اما به محض این که ملک به تصرف موقوفه­ علیه در­آید، ملک به­ صورت وقف در­ می­آید و احکام وقف بر آن مترتب می­گردد و عناصرتشکیل دهنده قبض عبارتند از؛

الف) قرارگرفتن مال مورد نظر تحت اختیار طرف دیگر،

ب) توجه طرف مذکور به  قرارگرفتن مال مورد نظر تحت اختیار خود.

• خارج کردن از مال موقوفه از تسلط صاحب مال

منظور از خارج کردن از تسلط یا بیرون کردن از تصرف شخص مالک، این است که، تا زمانی که واقف، دست از مالکیت موقوفه برندارد، وقف محقق نمی­گردد.

• بیان صریح اراده برای تحقق عقد وقف

منظور از بیان لفظ صریح برای انجام وقف این ­است­ که؛ چنانچه عمل وقف با الفاظ و معانی واضح، آشکار و روشن بیان نشود، اصول ارتباط وقفی صورت نمی­گیرد و این بیان اراده معنایی، نه تنها تبیین کننده تحقق فرآیند وقف است، بلکه اصل وقف بر آن متکی است.

• احراز نیت واقف

اگرچه نیت و قصد تقرب برای احسان و نیکوکاری از مهمترین ارکان عقد وقف به شمار می­رود، اما این اصل را نمی­توان به ­عنوان اصل قابل تشخیص، فراتر از بیان یا عمل واقف دانست و به ­عبارت دیگر نیت یک امر درونی است که خلوص یا عدم خلوص و یا حتی هدف و غرض آن می­تواند برای دیگران بطور کامل پنهان باشد. پس اگر حتی واقف، نیتی که در انجام وقف داشته باشد، نیتی همراه با اخلاص برای حق­ تعالی نباشد، عمل وقف انجام و امکان تفحص یا شک و تردید نسبت به­ آن نمی­تواند عقد وقف را باطل کند.

جهت دریافت مشاوره در خصوص احکام و مقررات وقف در قانون ایران با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

2. شرایط شخص واقف (وقف کننده)

شرایط واقف همچون شرایط بایع یا فروشنده که باید در آن عقل، بلوغ و رضایت محقق باشد، است ولی علاوه بر آن، در رابطه با واقف شرایط دیگری نیز ذکرشده است که باید مورد توجه قرار گیرند؛

• مالکیت

واقف زمانی می­تواند مال را وقف کند که در اختیار وی باشد و به­ تعبیر دیگر مالک آن باشد. در غیر این ­صورت، نمی­تواند بر فرض مال (ملک) دیگری را وقف کند. لذا در وقف، اصل مالکیت مستقیم شیء، عاملی برای تحقق وقف است.

• اختیار

واقف برای انجام وقف باید بطورکامل صاحب اختیار باشد. این اختیار، نباید تحت شرایط بیرونی انجام گیرد. به ­تعبیر دیگر، نباید شرایطی وجود داشته باشد، که واقف را در عین اجبار، در انجام وقف مختار نشان دهد و این مسئله می­تواند با نیت نیز مرتبط باشد. اگر نیت واقف، غیر از وقف کردن برای رضای حق­ تعالی باشد و نیت دیگری داشته باشد، به رغم این که بطور معمول هیچ­گاه مشخص نمی­شود، اگرچه عمل وقف انجام می­گیرد، اما ثواب و بهره آن را نخواهد برد.

• قدرت

قدرت واقف در تصرف مال یا ملک مورد وقف، باید محرز باشد، به ­تعبیر دیگر واقف باید دارای توان تصرف در مال موقوفه را داشته باشد، برای مثال اگر فردی مالک ملکی باشد، ولی آن ملک در اختیار فرد دیگری باشد، نمی­تواند آن را وقف کند. البته در این زمینه شرایط و نحوۀ وقف می­تواند متفاوت باشد.

• اهلیت تصرف

به­ تعبیر درست ­تر اختیار تصرف در مال موقوفه برای بخشیدن بدون چشم داشت، نیز یکی از شرایط دیگری است که در واقف باید محقق شود و به ­تعبیر دیگر، واقف باید در سطحی از بخشش باشد که بتواند این عمل را بدون ممنوعیتی انجام دهد.

جهت دریافت مشاوره در خصوص احکام و مقررات وقف در قانون ایران با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

3. شرایط شخص موقوف ­علیه

• وجود خارجی داشتن (موجود بودن) موقوف ­علیه

وجود خارجی داشتن یا موجود بودن موقوف ­علیه یا موقوف ­علیهم یکی از آشکارترین شرایط وقف است که مورد تأکید قرار گرفته است و بدون داشتن وجود خارجی موقوف علیه تحقق وقف امکان پذیر نیست. به عبارت دیگر، وقف بر فرد یا جهت معدوم صورت نمی­گیرد.

نکته: وقف به معدوم به تبع موجود بلامانع است.

• تعیین (معین کردن) موقوف ­علیه

موقوف ­علیه باید معین و مشخص باشد. این تعیین یا با ذکر دقیق نام یا بیان عنوان انجام می­گیرد و در حقیقت تعیین، معین کردن حق به عین چیزی، یعنی مشخص و معین کردن مورد و منظور و شیء مورد بحث به ­گونه­ای که هیچ شک و شبهه­ای باقی نماند.

• صلاحیت شخص (اهلیت یا صلاحیت دریافت)

اهلیت دریافت برای دارا شدن حق و تحمل تکلیف و به کاربردن حقوقی است که به موجب قانون یافته است. بنابراین باید موقوف علیه فرد یا جهتی باشد که بطورکامل صلاحیت و اهلیت داشتن عنوان موقوف علیه را داشته باشد، تا بتواند مالک منفعت باشد. برای مثال فرزندی که هنوز متولد نشده باشد، نمی­توان وی را موقوف علیه تعیین کرد.

• موقوف علیه شخصی غیر از واقف باشد (وقف برای خود نباشد)

یکی دیگر از شروط موقوف­ علیه یا موقوف ­علیهم این است که باید غیر از واقف به تنها باشد و به ­تعبیر دیگر واقف نمی­تواند چیزی را برای خودش به تنهایی وقف نماید. البته واقف می­تواند چیزی را وقف کند، که خودش نیز همانند دیگران از منافع آن بهره­برداری نماید، لیکن امکان ندارد برای خویشتن، به­ تنهایی وقف نماید.

نکته: در وقف عام، واقف می­تواند جزوی از موقوف علیهم باشد، ولی در وقف خاص نمی­تواند یعنی وقف بر خود باطل است.

4. شرایط مال موقوفه

برای مال موقوفه 5 شرط بدون آن­ ها نمی­توان وقف را انجام داد، در نظر گرفته شده است؛

• معین بودن مال موقوفه: مال موقوفه باید بطور کامل و با دقت از سوی واقف تعیین و مشخص شود. ابهام در این زمینه می­تواند اصل وقف را باطل کند.
• قابلیت انتفاع داشتن مال موقوفه: قابلیت انتفاع داشتن به صورت مستقیم یا غیرمستقیم نیز یکی دیگر از شروط مال موقوفه است. بدون این قابلیت، وقف معنای خود را از دست می­دهد.
• قابلیت تحویل و تسلیم مال موقوفه: قابلیت تحویل و تسلیم به سلطه و مالکیت مال موقوفه بر می­گردد. به ­تعبیر دیگر زمانی وقف محقق می­شود که مال موقوفه، قابلیت آن ­را داشته باشد که از سلطه و مالکیت یکی خارج شده و در تسلط دیگری قرار گیرد. بنابراین قابلیت تحویل و تسلیم شیء مورد نظر باید به ­گونه­ای محقق شود که بتوان از تسلط و تصرف مالک مال خارج را جدا و تسلط و تصرف دیگری را مال موقوفه برقرار کرد.
• قابلیت بقا و ماندگاری: وقف یک صدقۀ جاریه است. جاری بودن و فرا زمانی بودن مال موقوفه، یکی از شرایط تحقق وقف است. در حقیقت ماندگاری و قابلیت بقای مال موقوفه، وقف را امکان پذیر می­کند و در غیر این ­صورت وقفی انجام نمی­گیرد.
• غیرمشاع بودن مال موقوفه: غیرمشاع بودن مال موقوفه و در اختیار و مالکیت واقف بودن آن یکی از امور مسلم وقف است و شیء مشاع نمی­تواند وقف گردد. البته در این زمینه باید تأکید کرد که مقصود از مشاع این است که چیزی میان دو یا چند نفر مشترک باشد و درواقع همان حصه و سهمی از چیزی است که تقسیم نشده است، حصه­ای که در اجزای یک چیز پراکنده است، به نحوی که مقدارش معلوم و مشخص است ولی جدا نشده است.

تولیت مال موقوفه

تولیت یعنی اداره کردن مال وقف شده و به کسی که برای اداره کردن مال موقوفه تعیین می­گردد، متولی وقف گفته می­شود. تولیت مال موقوفه، ممکن است برعهده خود واقف باشد و ممکن است برعهده شخص دیگری گذاشته شود. اما نکته­ای که باید مورد توجه قرار گیرد آن است که درصورتی که واقف قصد داشته باشد تا نحوه تولیت وقف را تعیین کند، به ناچار باید ضمن عقد وقف برای این عمل اقدام نماید؛ در غیر این صورت پس از اتمام انعقاد عقد وقف، واقف امکان تعیین متولی و تغییر نحوه اداره و تولیت وقف را نخواهد داشت.

جهت دریافت مشاوره در خصوص احکام و مقررات وقف در قانون ایران با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

متولی تولیت مال موقوفه

بطورکلی تولیت موقوفه به وظایف کسی که مسئولیت اداره و تصمیم­گیری درخصوص اموال وقف شده را برعهده دارد، می­گویند، که این فرد را با نام متولی تولیت موقوفه می­شناسند و تعیین او توسط صاحب مال صورت می­پذیرد. زمانی که شخصی بخشی یا همه اموال خود را وقف می­نماید و آن را برای استفاده­ افراد دیگر قرار می­دهد، می­گویند که او اموالش را وقف کرده است.

به­ تعبیر دیگر تولیت به معنای اداره کردن امور اموال وقف شده می­باشد و در شرایطی که واقف چندین متولی تولیت موقوفه را برمی­گزیند، مسئولیت مال وقفی برعهده همه­ متولی ­ها می­باشد. همچنین است که واقف می­تواند، برای تولیت موقوفه شرایطی را در نظر بگیرد و شرط یا شروطی را نیز قرار دهد.

فرآیند تعیین کردن متولی برای تولیت مال موقوفه

پس از تحقق عقد وقف، بطور معمول مسئولیت اداره و تصمیم­ گیری­ های موقوفه برعهده­ شخص واقف یا صاحب مال می­باشد، اما می­تواند بنا به دلایل مختلف انجام این مسئولیت را برعهده­ شخص دیگری قرار دهد که آن شخص را در اصطلاح متولی تولیت موقوفه می­نامند. با این کار واقف دیگر اراده­ تصمیم ­گیری درخصوص اموال وقفی را نخواهد داشت.

شیوه ­های انتخاب متولی تولیت مال موقوفه

انتخاب متولی تولیت موقوفه برعهده­ شخص واقف می­باشد و گاهی واقف می­تواند برای مدت معلوم اداره­ امور را برعهده­ متولی قرار دهد که این انتخاب متولی تولیت مال موقوفه به ­چند روش امکان­پذیر است و انجام می­گردد، که در ذیل به آن ­ها اشاره می­شود؛

• مسئولیت اداره اموال وقفی با شخص واقف باشد

اولین و رایج­ترین شیوه آن است که واقف خود مسئولیت اموال وقفی را برعهده بگیرد که در این صورت خود را به عنوان متولی امور موقوفه معرفی می­نماید.

• تعیین متولی دوم برای اداره جداگانه اموال وقفی

واقف فرد دیگری را به ­عنوان متولی دوم معرفی نماید و پس از انتخاب او هر دو به اداره­ی امور موقوفه بپردازند، اما هر کدام این مسئولیت را جدا از یکدیگر انجام دهند.

• تعیین متولی دوم برای اداره باهم اموال وقفی

یکی دیگر از راه ­ها این است که واقف فردی را به­ عنوان متولی انتخاب کند و خود به­ همراه متولی باهم امور موقوفه را اداره نمایند.

• تعیین متولیان متعدد برای اداره جداگانه اموال وقفی

در حالت دیگر واقف می­تواند چندین نفر را به­ عنوان متولی تولیت موقوفه انتخاب نماید، که هر یک از متولیان بطور مجزا به اداره­ ی امور موقوفه بپردازند.

• تعیین متولیان متعدد برای اداره باهم اموال وقفی

حالت دیگر برای مورد قبل آن است که واقف چند متولی را برگزیند و آن ­ها با هم به اداره­ امور اموال وقف شده بپردازند.

• تصمیم­ گیری میان واقف و متولی برای تولیت موقوفه

روش آخر این ­که واقف فردی را به ­عنوان متولی تولیت انتخاب نماید و در شرایط انتخاب متولی تولیت موقوفه ذکر نماید که خود یا متولی می­توانند نسبت به امور اموال وقف شده تصمیم­ گیری نمایند و یا حتی فردی دیگر را به عنوان متولی انتخاب نمایند.

جهت دریافت مشاوره در خصوص احکام و مقررات وقف در قانون ایران با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

تعدد متولی ­ها و استقلال عمل ایشان

اگر چند متولی وجود داشته باشد حالات ذیل قابل تصور است؛

الف- استقلال: یعنی هر کدام از متولیان بتوانند مستقل عمل کنند.

ب– ترتیب: یعنی متولیان به ترتیبی که مشخص شده باید عمل کنند، برای مثال اول آقای “الف” اداره کند اگر نکرد آقای “ب” اداره کند و …

پ– اجتماع: یعنی همه متولیان به ­صورت اجتماعی و همه باهم مال موقوفه را اداره کنند.

ت– اطلاق: یعنی تولیت به صورت مطلق باشد و تعیین نشود که متولیان چگونه باید عمل کنند. در این حالت اصل بر اجتماع متولیان است، یعنی همگی باید باهم وقف را اداره کنند.

نکته: اگر واقف شرط کند که خود او یا متولی که معین شده است نصب متولی کند و یا در این مورد مقتضی بداند قرار دهد شرط و عقد هر دو صحیح است.

نکته: هر مسئله و اختلافی بین واقف و متولیان اتفاق افتد، بایستی امور حل اختلاف را در دادگاه انجام دهند و دادگاه درخصوص آن­ ها حکم کند.

تعیین مدت زمان تولیت مال موقوفه

طبق قانون تعیین تولیت مال موقوفه، برای انجام امور مربوط به مال موقوفه برای دو دوره می­تواند انجام پذیرد که عبارتند از؛

• انتخاب متولی تولیت موقوفه برای مدت معین و محدودی باشد.
• انتخاب متولی تولیت موقوفه و دادن مسئولیت به صورت دائمی باشد.

موارد استثنائی فروش مال موقوفه

طبق قانون مدنی فروش اموال وقف شده، ممنوع می­باشد، مگر در این زمان آن ­چه که مطابق نظر واقف بوده است، به ­نحو دیگری انجام می­پذیرد و مال وقفی به فروش می­رسد و آن در 3 حالت ذیل است؛

1. مال وقف شده خراب شده باشد،
2. ترس از خراب گشتن مال وقف شده وجود داشته باشد به نحوی که حتی امکان بازسازی آن نیز نباشد،
3. اگر وقف به صورت خاص باشد و اختلاف بین موقوف ­علیهم به حدی جدی باشد که احتمال درگیری و قتل یا خونریزی به وجود آید.

وظایف متولی تولیت مال موقوفه

گاه واقف می­تواند پس از مشخص نمودن شخص متولی تولیت مال موقوفه، وظایفی را به او واگذار نماید و گاه به سبب قانون وظایفی برای متولی لحاظ می­گردد که این وظایف شامل مواردی ذیل می­باشد؛

• اولین نکته پس از مشخص گشتن متولی تولیت موقوفه آن است که متولی می­تواند این تولیت را نپذیرد و در این امر، هیچگونه اجباری وجود ندارد. اما اگر این تولیت را پذیرفت، دیگر نمی­تواند از انجام امور مربوط به تولیت سر باز زند.
• اگر واقف وظایفی را برعهده­ متولی قرار داد که بایستی به انجام همان وظایف بپردازد، در غیر این ­صورت، انجام امور معمولی مربوط به تولیت موقوفه مثل تقسیم اجرت بین موقوف ­علیهم، گرفتن اجرت و… در زمان تولیت می­باشد.
• از دیگر وظایف متولی این است که بر طبق نظر شخصی خود و بدون هماهنگی و اجازه از واقف نمی­تواند کاری را انجام دهد.
• هریک از متولیان اجازه­ انجام امور مربوط به وقف را دارند، اما هیچ کدام از آن ­ها حق عزل کردن دیگر متولیان را ندارد، مگر در زمانی که هنگام عقد وقف، این وظیفه برای آن ­ها تعیین گردد.
• از مهمترین وظایف متولی تولیت موقوفه آن است که امور مرتبط با ثبت موقوفه را پیگیری نماید و سند مالکیت آن را دریافت کند. برای این کار بایستی در زمان تهیه دادخواست در دادگاه حضور پیدا کند و نسبت به حقوق مربوط به موقوفه مسئول باشد و از حقوق آن دفاع نماید. درخواست ثبت توسط متولی تولیت موقوفه بایستی تا حداکثر ۳۰ روز از گذشت تاریخ نشر اولین آگهی انجام پذیرد، در غیر این صورت اداره­ اوقاف این درخواست را ثبت خواهد کرد. طبق قانون ثبت، فردی که درخواست ثبت می­ نماید، به ­عنوان متصدی یا مدعی تولیت شناخته می­ شود.
• فرد مسئول در برابر تولیت مال موقوفه بایستی حساب بانکی مشترکی برای موقوفه افتتاح نماید، تا تمامی اجاره مستاجران ملک موقوفی به آن حساب ریخته شود.

جهت دریافت مشاوره در خصوص احکام و مقررات وقف در قانون ایران با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.

موارد عزل متولی تولیت مال موقوفه

1. عدم رعایت مصلحت مال موقوفه

از مهمترین مواقعی که بایستی متولی را از ادامه­ تولیت برکنار کرد، در عدم رعایت مصلحت موقوفه می ­باشد، در واقع متولی تولیت موقوفه حق هیچگونه آسیب رساندن و یا ضرر رساندن به مال وقفی را ندارد، پس اگر از جانب او ضرری به آن موقوفه وارد گردد، می ­توان آن فرد را از تولیت موقوفه برکنار نمود و برای عزل او در این زمان ابتدا هشدار و تذکری از سوی اداره­ اوقاف به فرد متولی یا متولیان داده می­ شود و اگر آن­ ها به رعایت مصلحت موقوفه پرداختند می ­توانند وظیفه­ تولیت موقوفه را ادامه دهند و در غیر این صورت به راحتی می ­توان آن­ ها را عزل نمود.

1.  عدم رعایت موارد ذکر شده در عقد وقف

از دیگر مواردی که می­ توان متولی را از تولیت موقوفه برکنار نمود، عدم رعایت موارد ذکر شده در عقد وقف می ­باشد. ­متولی تولیت مال موقوفه موظف است، طبق قوانین و شروط موجود در وقف ­نامه عمل کند و عمل نکردن به آن­ ها به معنای خیانت وی در این امر می­ باشد که می ­تواند او را از عمل تولیت برکنار نماید و این شرایط می­ تواند وظایف عادی و معمول متولی و یا شرایط تعیین شده از طرف واقف باشد.

موارد مهم درباره مال موقوفه

•  اداره­ امور مربوط به مال وقف شده خاص تا زمانی که متولی نداشته باشد یا متولی آن مجهول باشد برعهده اداره­ وقف می­ باشد.
• وقف مدت و زمانی ندارد و مدت آن نامحدود است، پس برای آن نباید زمانی تعیین نمود.
• فروش اموال وقف شده مطابق قانون مدنی ممنوع می ­باشد.
• برای تبدیل مال وقف شده، اخذ مجوزهای مربوطه از اداره­ اوقاف لازم و ضروری می­ باشد.
•  اگر مال وقف شده اجاره داده شده باشد و اجازه­ ساخت و ساز در محل وقفی به مستاجر داده شود، در صورتی ­که بنایی در آن محل ساخته شود متعلق به سازنده­ آن خواهد بود.

حکم تولیت مال موقوفه

زمانی­که شخصی به­ عنوان متولی وقف مشخص می ­شود و مسئولیت تولیت وقف به او سپرده می ­شود، پیش از هر اقدامی میبایست جهت اداره وقف و مال موقوفه، تولیت خود را به وسیله یک مرجع رسمی اثبات نموده و تأیید آن مرجع را به دست آورد. به حکمی که بعد از درخواست متولی جهت تایید تولیت این شخص صادر شود، حکم تولیت می­گویند.

روش های اخذ حکم تولیت مال موقوفه

• دریافت حکم تولیت به روش اداره اوقاف

یکی از روش ­های متداول دریافت حکم تولیت، مراجعه به اداره اوقاف ارائه درخواست حکم تولیت می­ باشد. این اداره همچنین وظایفی دیگر همچون عزل متولی را نیز بر عهده دارد. مرحله بعدی پس از ارائه درخواست، تحقیق و بررسی پیرامون درستی آن، توسط اداره اوقاف انجام می­ گیرد. این پرس و جو به روش­ های مثل تحقیق محلی، پرسش از شهود و استفاده از کارشناس متخصص صورت گرفته تا درستی ادعای تولیت متولی اثبات شده و سپس گزارش آن به اداره اوقاف ارسال می­ گردد و تصمیم­ گیری پیرامون ادعای تولیت و صدور حکم تولیت در اداره اوقاف، با استناد به این گزارش انجام می ­شود و با این حال امکان اعتراض به نظر شعب تحقیق اداره اوقاف نیز، در دادگاه حقوقی وجود دارد.

• دریافت حکم تولیت به وسیله دادگاه

روش دیگری که برای اخذ حکم تولیت پیش­ بینی شده است، مراجعه مستقیم به دادگاه حقوقی می ­باشد و در این مسیر، متولی وقف میبایست با حضور در یکی از دفاتر خدمات قضایی، درخواست حکم تولیت خود را به شکل یک دادخواست ثبت کرده و جهت رسیدگی برای دادگاه حقوقی صالح ارسال نماید و لازم به ذکر است که شعبه دادگاه به این درخواست رسیدگی کرده و چنانچه تولیت این شخص بر اساس دلایل موجود همچون وقف­ نامه یا شهادت شهود اثبات باشد، حکم تولیت برای او صادر خواهد شد.

جهت دریافت مشاوره در خصوص احکام و مقررات وقف در قانون ایران با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925-88663926-88663927 با ما در ارتباط باشید.

فرآیند درخواست و نحوه صدور حکم تولیت مال موقوفه

صدور حکم تولیت و فرآیند درخواست آن به این روش آغاز می ­گردد که فرد متقاضی، با حضور در اداره تحقیق دادخواست خود را تقدیم نماید. پس از ثبت این دادخواست، موعد مشخصی جهت رسیدگی به آن تعیین می­ شود و به هر دو طرف دعوی یعنی خوانده و خواهان ابلاغ می­ گردد. جلسه رسیدگی حضوری به وسیله هیات تحقیق و با حضور طرفین دعوی برگزار شده و در نهایت نظر شعبه حقوقی صادر می ­گردد. پس از ابلاغ این نظر به خواهان جلسه رسیدگی به آن نیز خاتمه می­ یابد.

مدارک مورد نیاز برای دادخواست صدور حکم تولیت مال موقوفه

افرادی که خواهان تولیت می ­باشند، میبایست پس از مراجعه به اداره اوقاف مدارکی را جهت طرح دعوای درخواست صدور حکم تولیت تحویل دهند. این مدارک و الزامات به شرح ذیل است؛

• تصویر واضح از وقف نامه،
• مدارک شناسایی خواهان اعم از کارت ملی و شناسنامه،
• ارائه استشهادیه یا شهادت شهود،
• گواهی فوت و حصر وراثت متولی پیشین (در صورت وجود)،
• رونوشت حکم تولیت متولی پیشین (در صورت وجود)،
• و سایر دلایل و مستندات.

مدت زمان اعتبار حکم تولیت مال موقوفه

با استناد به قانون مدنی، چنانچه شخص واقف در زمان وقف پس از تعیین متولی مدت مشخصی را برای تکالیف متولی تعیین کند، برای مثال 5 سال، تولیت برای همان 5 سال برقرار است. پس از اتمام این مدت این مسئولیت به سازمان اوقاف سپرده می ‌شود. همچنین امکان دارد، واقف مدت تولیت را بر مدت حیات خود یا متولی بنا کند و به این مورد در اصطلاح تا مادامی زنده است، گفته می ­شود و واضح است که در این روش پس از فوت واقف یا متولی، تولیت به پایان می ­رسد.

جهت دریافت مشاوره در خصوص احکام و مقررات وقف در قانون ایران با گروه مشاوره تخصصی موسسه مهر پارسیان از طریق شماره تماس های 88663925 یا 88663926 یا 88663927 با ما در ارتباط باشید.