مفهوم دعوا و شرایط اقامه دعوا

با موضوع مفهوم دعوا و شرایط اقامه دعوا همراهتان هستیم.

در اصطلاح عامیانه دعوا به درگیری بین اشخاص گفته می شود. اما اصطلاح حقوقی دعوا سنخیت زیادی با مفهوم عامیانه آن ندارد.

دعوا در امور حقوقی به ادعایی گفته می شود که طرف مقابل در قبال آن ناچار به دفاع خواهد بود. این دفاع با استفاده از قوانین و در محضر حاکم محاکم صورت می پذیرد.

در این نوشته دفتر حقوقی محمد رضا مهری وکیل پایه یک دادگستری به بررسی مفهوم دعوا و شرایط اقامه دعوا در دادگاه خواهد پرداخت.

در صورت نیاز به مشاوره حقوقی با برترین وکلای ایران با گروه وکلای مهر پارسیان تماس بگیرید.

سوالات قابل طرح در موضوع مفهوم دعوا و شرایط اقامه دعوا

دعوا در اصطلاح حقوقی یعنی چه؟
دعوای عمومی چیست؟
تفاوت دعوای خصوصی و عمومی چیست؟
چهار شرط اقامه دعوا چیست؟
سمت، نمایندگی و قائم مقامی در اقامه دعوا چه مواردی است؟
چند نوع نمایندگی در آیین دادرسی مدنی داریم ؟
اهلیت قانونی به چه معناست؟

مقدمه

دعوا در لغت به معنای ادعا کردن، خواستن، ادعا، نزاع و دادخواهی آمده است. در حقوق ایران دعوا عبارت از عملی است که برای تثبیت حقی صورت می گیرد یعنی حقی که مورد انکار یا تجاوز واقع شده است. دعوا حقی است که به موجب آن اشخاص می توانند به دادگاه مراجعه کنند و از مقام رسمی بخواهند که به وسیله اجرای قانون از حقوقشان در برابر دیگری حمایت شود. مراجعه به دادگاه و اجرای این حق همیشه به وسیله عمل حقوقی خاصی انجام می شود که اقامه دعوا نام دارد.

مفهوم دعوا به معنای اخص

دعوا توانایی قانونی مدعی حق تضییع یا انکار شده در مراجعه به مراجع صالح در جهت به قضاوت گذاردن، وارد بودن یا نبودن ادعا و ترتب آثار قانونی مربوط است. برای طرف مقابل، دعوا توانایی مقابله با آن است.

در اصل 34 قانون اساسی

دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هر کس می تواند به منظور دادخواهی به دادگاه های صالح رجوع نماید.
دعوا در این مفهوم درصورتی ایجاد می شود که دو شرط حاصل باشد:

شرط اول: حقی قانونی و مشروع در عمل و یا بنا بر ادعا وجود داشته باشد.
شرط دوم: حق مزبور در عمل یا بنا بر ادعا، مورد تجاوز یا انکار واقع شده باشد.

در نتیجه، هر شخص حقیقی ولو تحت قیمومت و حتی جنین و اشخاص حقوقی می توانند صاحب دعوا گردند.
مفهوم دعوا و شرایط اقامه دعوا

مفهوم دعوا به معنای اعم

در این مفهوم، دعوا در بعضی مقررات به مفهوم منازعه و اختلافی آمده است که در مرجع قضاوتی مطرح شده و تحت رسیدگی بوده یا می باشد.

دعوا به این مفهوم، زمانی ایجاد می شود که دعوا در معنای اخص، به وجود آمده و دارنده، آن را اعمال نموده و در معرض رسیدگی مرجع قضاوتی قرار داده است.

دعوای عمومی چیست؟

در امور کیفری حق اصلی مورد تجاوز یا انکار، حق عمومی و  متعلق به کل جامعه است و ضمانت اجرای کیفری نشانه و مبین آن است.

در واقع با وقوع عملی که جرم شمرده می شود به سبب اخلالی که بر فرض، در نظم و امنیت عمومی به وجود می آید حق اجتماع یعنی حق عمومی، مورد تجاوز یا انکار قرار می گیرد و بنابراین، توانایی مراجعه به مراجع صالح به منظور احقاق و مورد شناسایی قرار دادن آن برای اجتماع به وجود می آید، یعنی دعوا به مفهوم نخست، محقق می گردد.

این دعوا با توجه به ویژگی های حق اصلی مورد ادعا دعوای عمومی است، اصولا توسط دادستان به عنوان نماینده اجتماع اقامه می شود.

ارتکاب جرم درهر حال موجب اخلال در نظم و امنیت عمومی گردیده و تولید دعوای عمومی می نماید، ممکن است موجب شود که حق شخص یا اشخاص معینی نیز تضییع یا انکار شود، در این صورت چون این حق، حقی خصوصی است، دعوای ایجاد شده نیز دعوای خصوصی شمرده میشود.
مفهوم دعوا و شرایط اقامه دعوا

تفاوت دعوای خصوصی و عمومی

دعوای خصوصی از طرف صاحب آن قابل انتقال، قابل صلح، قابل استرداد و قابل ارجاع به داوری است .

اما در دعوای عمومی از سوی دادسرا به این علت که صاحب آن نبوده بلکه از صاحب آن (جامعه) نمایندگی دارد، اصولا غیر قابل انتقال، غیر قابل صلح، غیرقابل استرداد بوده و قابل ارجاع به داوری نمی باشد.

شرایط اقامه دعوا

حقوقدانان ایران برای اقامه دعوا چهار شرط قائل شده اند:

اول- حقی که دردادگستری اعمال و اظهار می شود باید منجز بوده و معلق و مشروط نباشد.
دوم- اعمال کننده باید ذی نفع باشد.
سوم- باید سمت او از حیث اصالت یا نمایندگی قانونی محرز باشد.
چهارم- باید اهلیت قانونی داشته باشد.

نفع و ویژگی های آن

یکی از شرایط اقامه دعوا، ذی نفعی خواهان است . در صورت صدور حکم علیه خوانده، باید نفعی نصیب خواهان گردد.

شخصی که اقامه دعوا می نماید باید توجیه کند که اگر دعوای اقامه شده، به صدور حکم علیه خوانده بینجامد، قابلیت این را دارد که سودی به او برساند. ماده 2 قانون آیین دادرسی مدنی: هیچ دادگاهی نمی تواند به دعوایی رسیدگی کتد مگر اینکه شخص یا اشخاص ذی نفع رسیدگی به دعوا را درخواست نموده باشند.

ویژگی های نفع:

اول- حقوقی و مشروع باشد. نفع باید مشروع یعنی مورد حمایت قانونگذار باشد.

دوم- به وجود آمده و باقی باشد. به وجود آمده باشد یعنی چنان چه وجود نفع برای خواهان منوط به وجود شرط یا معلق به امری باشد، خواهان نمی تواند ذی نفعی خود را توجیه نماید.

نفع باید باقی باشد یعنی چنانچه شخصی، ادعا کند حق انتفاع در ملکی را از مالک ملک انتقال گرفته و سپس دیگری، علیه مالک نسبت به آن ملک ادعای مالکیت و اقامه دعوا نماید، اگر چه صاحب حق انتفاع می تواند براساس ماده 130 قانون آیین دادرسی مدنی به سبب نفعی که در محق شدن فروشنده حق انتفاع دارد، به عنوان ثالث وارد دعوا شود ولی، این در صورتی است که تا تاریخ اقامه دعوا حق انتفاع را به دیگری واگذار ننموده باشد، چون در غیر اینصورت نفع به وجودآمده باقی نبوده و بنابراین به علت بی نفعی، نمی تواند اقامه دعوا (ورود ثالث) نماید.

سوم- شخصی و مستقیم باشد. شخص در صورتی میتواند اقامه دعوا نماید که نفعی شخصی و مستقیم، در صورت احراز حق اصلی مورد ادعا، نصیب او شود. شخص در اینجا ممکن است حقیقی باشد یا حقوقی (شرکت، اداره یا موسسه)
مفهوم دعوا و شرایط اقامه دعوا

سمت، نمایندگی و قائم مقامی در اقامه دعوا

سمت عنوان حقوقی است که به شخص اجازه می دهد که از دادگاه، رسیدگی به امری را درخواست کند و یا هر عمل و اقدام قانونی را معمول نماید که مربوط به شخص او نمی باشد. در مواردی که رسیدگی به ادعا را خود خواهان درخواست نموده و شخص حقیقی باشد( شخص حقیقی اصیل)، مفهموم سمت در نفع مستغرق می شود به گونه ای که با احراز ذی نفعی، نوبت به بررسی سمت نمیرسد و تصور شخص ذی نفع و در عین حال بی سمت، غیرممکن می نماید.

در ماده 342 قانون آیین دادرسی مدنی آمده است:

هر گاه دادخواست دهنده عنوان قیمومت یا ولایت یا وصایت یا وکالت یا مدیریت شرکت و امثال آن را داشته باشد، باید رونوشت یا تصویر سندی را که مثبت سمت او می باشد، پیوست دادخواست نماید.

مفهوم قائم مقامی

قائم مقام، شخصی است که به جانشینی دیگری دارای حقوق و تکالیف او می گردد مانند وارث و مورث. مدیر تصفیه تاجر ورشکسته در کلیه اختیارات و حقوق مالی تاجر که استفاده از آن، موثر در تادیه دیون او باشد، قائم مقام او به شمار می رود.

مفهوم نمایندگی

نمایندگی عنوانی است که بر مبنای آن، شخص اقدام به انجام عملی حقوقی به نام شخص دیگر، به حساب او و به منظور تامین اهداف او می نماید مانند وکیل و موکل

در تمام مواردی که نماینده در دادگاه اقدام می نماید، مفهوم ارائه شده از سمت، این نتیجه را در پی دارد که دادگاه در بررسی وجود سمت در دادخواست دهنده، یا هر اقدم کننده دیگری، از طرفی باید به وجود دلیل نمایندگی عنایت نماید و از سوی دیگر، نمایندگی نماینده را اگر محرز است، از انواعی تشخیص دهد که در قانون، برای اقامه دعوا تجویز شده است.

در حقیقت احراز نمایندگی به تنهایی کافی نیست بلکه شرط دوم نیز باید محرز شود. چنانچه دادخواست دهنده وکیل رسمی خواهان بوده و حق اقامه دعوا به نمایندگی اصیل (موکل) در وکالت نامه او نیز تصریح شده اما وکیل دادگستری نباشد و پروانه معتبر مشاوره حقوقی نیز نداشته باشد، دادگاه دعوای اقامه شده را به علت عدم احراز سمت، با قرار صادره محکوم به رد می نماید.

دادگاه در مقام رسیدگی به وجود سمت دادخواست دهنده یا هر اقدام کننده دیگری در دادگاه، باید در جستجوی دلیل نمایندگی او از خواهان باشد. دلیل نمایندگی را اصولا سندی تشکیل می دهد که قابل انکار نباشد یعنی سند رسمی یا سند عادی که اعتبار سند رسمی را دارد و یا از انکار مصون بماند.
مفهوم دعوا و شرایط اقامه دعوا

انواع نمایندگی

*نمایندگی قانونی: نمایندگی پدر و جد پدری از فرزند که ولایت نامیده می شود . مدیر شرکت که نماینده قانونی شرکت است.

*نمایندگی قضایی: نمایندگی قیم از صغیر یا مجنون

*نمایندگی قراردادی: وکلای  دادگستری و نمایندگان حقوقی وزارتخانه ها، مشاوران پروانه دار حقوقی

اهلیت قانونی یعنی چه؟

طبق ماده 956 قانون مدنی: اهلیت برای دارا بودن حقوق با زنده متولد شدن انسان شروع و با مرگ او تمام میشود.

در ماده 958 در مورد اهلیت: هر انسان متمتع از حقوق مدنی خواهد بود لیکن هیچکس نمیتواند حقوق خود را اجرا کند مگر اینکه برای این امر اهلیت قانونی داشته باشد.

شخصی که اقامه دعوا می کند در صورتی اهل محسوب می شود که بالغ، عاقل و رشید باشد.

ماده 418 قانون تجارت و رای وحدت رویه شماره 30 دیوان عالی کشور و رویه قضایی در خصوص اهلیت :

هر شخصی که به سن 18 سال تمام خورشیدی رسیده، اعم از زن و مرد، دارای اهلیت قانونی شمرده می شود و هرگونه دعوایی را در ارتباط با امور غیرمالی و مالی می تواند شخصا اقامه نماید و یا طرف هر دعوایی قرار گیرد مگر اینکه عدم رشد یا جنون او به موجب حکم دادگاه ثابت شده باشد که در صورت اخیر، این شرط اقامه دعوا را از دست می دهد و حسب مورد، ولی خاص یا قیم یا وصی او باید به نمایندگی از او اقامه دعوا نماید.

پسر دارای 15 سال تمام قمری و دختر دارای 9 سال تمام قمری، قبل از اینکه به هجده سالگی برسد نیز می تواند با توجه به اینکه به سن بلوغ رسیده است، در امور غیرمالی اقامه دعوا نموده و یا طرف دعوی قرار گیرد، مگر اینکه جنون او به موجب حکم دادگاه، ثابت شده باشد.

پسر یا دختری که به سن 18 سال تمام خورشیدی نرسیده باشد در صورتی می تواند در امور مالی اقامه دعوا نموده و یا به دعوای مربوط به حقوق مالی که علیه او اقامه شده پاسخ دهد که رشد او به موجب حکم دادگاه ، اثبات شده باشد.

مفهوم دعوا و شرایط اقامه دعوا

مشاوره حقوقی با بهترین وکلای ایران

نشانی دفتر وکالت وکیل آنلاین در تهران

میدان ونک- ابتدای بزرگراه حقانی- خیابان گاندی جنوبی- خیابان چهاردهم- پلاک 14- طبقه 4- واحد 9و10

تلفن‌های تماس ثابت با دفتر وکیل آنلاین در تهران

021-88795408
021-88799562
021-88796143

تماس با دفتر وکیل آنلاین خارج از ساعات اداری و تعطیلات
ارسال پیام از طریق خط تلفن همراه به موبایل وکیل پایه یک

09120067661
09120067662
09120067663

ارسال پیام از طریق شماره واتس آپ و تلگرام وکیل پایه یک جرایم اقتصادی

09120067664
09120067665
09120067669

پس از ارسال پیام شکیبا باشید تا جهت وقت مشاوره حضوری یا آنلاین هماهنگی صورت گیرد.
حداکثر ظرف 12 ساعت وقت مشاوره تنظیم و به شما اعلام خواهد شد.
دفتر وکالت وکیل آنلاین در تهران

خدمات دفتر وکالت و امور حقوقی بین المللی وکیل محمد رضا مهری
دفتر وکالت مجازی وکیل آنلاین در ایران خدمات زیر را ارائه خواهد نمود.
مشاوره حقوقی آنلاین با وکلای پایه یک دادگستری در موضوعات تخصصی در همه ساعات شبانه روز.
مشاوره حقوقی حضوری با وکیل تخصصی جرایئم اقتصادی
قبول وکالت دادگستری بدون حضور موکل در دفتر وکیل.
خدمات وکالت ایرانیان خارج از کشور در ایران.
خدمات وکالت ایرانیان در سایر کشورها توسط وکیل رسمی.
معرفی بهترین وکیل مهاجرت بین المللی در تهران.
بهترین وکیل کیفری تهران
بهترین وکیل ملکی تهران
بهترین وکیل دعاوی پولی و بانکی تهران
بهترین وکیل خانواده تهران
بهترین وکیل دادگاه تجدید نظر
بهترین وکیل اعاده دادرسی و دیوان عالی کشور
بهترین وکیل فرجام خواهی