جرم رشوه

در این نوشتار به بررسی جرم رشوه می پردازیم.

در قانون مجازات اسلامی، از جرایم علیه امنیت نام برده شده است که جرم رشوه یکی از مصادیق جرایم علیه امنیت می‌باشد.
جرایم علیه امنیت ملی به جرایمی گفته می‌شود، که اثر جرم متوجه شخص خاصی نمی‌شود بلکه متوجه همه اشخاص جامعه می‌شود.
در واقع جرم علیه امنیت ملی، موجب ضرر رسیدن و سلب آسایش و امنیت همه افراد جامعه می‌شود به همین دلیل بسیار مورد توجه قانونگذار ما قرار گرفته است.

جرم رشوه، جرم مالی است که دارای سابقه طولانی تاریخی می‌باشد و به دلیل ایجاد بی‌اعتمادی بین مردم و فضای حکومتی و دولتی بسیار حائز اهمیت بوده و با شخص خطاکار برخورد جدی صورت خواهد گرفت.

رشوه در قانون مجازات اسلامی در فصل یازدهم و در بین جرایم علیه امنیت بیان شده است.
از این جهت از جرایم علیه امنیت می‌باشد که موجب سلب اعتماد مردم به ارگان و نهادهای دولتی می‌گردد.
گروه وکلای کیفری موسسه حقوقی مهرپارسیان، به بررسی ابعاد مختلف جرم رشوه پرداخته است.

سوالات مهمی که در خصوص جرم رشوه بررسی می‌‌شوند

1. جرم رشوه (رشا و ارتشا) چیست؟
2. ارکان تشکیل دهنده جرم ارتشا چیست؟
3. مجازات جرم رشوه چیست؟
4. مجازات رشوه گرفتن، توسط قاضی چیست؟
5. مجازات رشوه گرفتن پزشک چه می‌باشد؟
6. تفاوت جرم اخذ پورسانت (درصدانه) و رشوه چیست؟
7. بهترین وکیل در خصوص جرم رشوه، چه وکیلی است؟

جرم رشوه چیست؟

در قانون مجازات اسلامی جرم رشوه تعریف نشده است، در اصطلاح عامه مردم زیرمیزی گفته می‌شود اما حقوق‌دانان به بررسی این جرم پرداخته و از آن تعریفی ارائه نموده‌اند.

رشوه یک رفتار مجرمانه دو طرفه است، که در آن یک نفر مالی را به کارمند دولت می‌دهد برای اینکه کارمند دولت در عوض این مال در راستای وظیفه کاری‌اش، کاری را برای رشوه دهنده، انجام دهد.

کارمند دولت هم آن مال را قبول می‌کند و در عوض کاری را که شخص مراجعه کننده از او می‌خواهد در راستای وظیفه شغلی‌اش، برای شخص مورد نظر که می‌تواند شخص رشوه دهنده یا شخصی که مد نظر رشوه دهنده می‌باشد، انجام دهد.

بنابراین شخصی که رشوه می‌دهد، راشی نام دارد که مرتکب جرم رشا شده است و شخصی که رشوه قبول می‌کند، مرتشی نام دارد و مرتکب جرم ارتشا شده است.
به مجموع دو جرم رشا و ارتشا، رشوه گفته می‌شود.

ارکان تشکیل دهنده جرم ارتشا چیست؟

برای اینکه جرمی واقع شود باید یکسری شرایط وجود داشته باشد که بتوان آن رفتار را جرم تلقی نمود.
حقوق‌دانان به این شرایط ارکان تشکیل دهنده جرم می‌گویند.
برای تحقق هر جرم سه رکن یا عنصر باید وجود داشته باشد، رکن قانونی، رکن مادی و رکن معنوی.

رکن قانونی

رکن قانونی، به این معنی است که رفتار ارتکابی توسط قانون‌گذار، جرم شناخته شده و قابلیت مجازات نیز داشته باشد.

قانون‌گذار در فصل یازدهم قانون مجازات اسلامی، به بررسی رفتارهایی که توسط کارکنان قضائی و دولت صورت می‌گیرد و مجازات آن‌ها پرداخته است.

بنابراین قانون‌گذار در مواد 588 قانون مجازات اسلامی تا 593 قانون مجازات اسلامی، جرم رشا و ارتشا را جرم‌انگاری نموده و دارای رکن قانونی می‌باشد.

رکن مادی

رکن مادی از دو جز تشکیل می‌شود، رفتار صورت گرفته برای تحقق جرم و شرایط مرتکبین در جرم انجام شده.
رفتار در وقوع جرم، در واقع همان عملی است که شخص برای وقوع جرم، انجام می‌دهد.
مثلا باید رشوه‌ای پرداخت گردد که کارمند دولت بپذیرد، اگر رفتاری صورت نگیرد، در واقع جرمی محقق نمی‌گردد.

رفتار یا عمل ارتکابی جرم ارتشا، قبول وجه یا مال یا سند تحصیل (دریافت) وجه و مال ( چک، سند ماشین و….) برای مرتشی می‌باشد و دادن مال یا وجه، رفتار ارتکابی برای جرم رشا می‌باشد.

اما فقط این رفتارها موجب تحقق رکن مادی جرم ارتشا نمی‌شود، به طور مثال شخصی که طلافروشی دارد، در یک اداره دولتی یک کار فوری و مهم دارد.
به کارمند دولت می‌گوید که من طلافروشی دارم و کارمند دولت، برای خرید طلا به مغازه می‌رود و طلا را با قیمت خیلی پایین‌تر می‌خرد.
در اینجا، انجام معامله با راشی با مبلغ غیرواقعی فاحش (تفاوت خیلی زیاد) صورت می‌گیرد.
یکی از رفتارهای تشکیل دهنده رکن مادی جرم رشوه می‌باشد.

شرایط جرم رشوه به این صورت است که، مرتشی کارمند دولتی یا نظامی باشند و آنچه بین راشی و مرتشی رد و بدل می‌شود، جنبه مالی داشته باشد.

در همین خصوص ماده 590 قانون مجازات اسلامی بیان می‌دارد که:
اگر رشوه به صورت وجه نقد نباشد بلکه مالی بلاعوض یا به مقدار فاحش ارزان‌ تر از قیمت معمولی یا ظاهراً به قیمت معمولی و واقعاً به‌ مقدار فاحشی (خیلی زیاد) کمتر از قیمت به مستخدمین دولتی اعم از قضائی و اداری به طور مستقیم یا غیرمستقیم منتقل شود.

یا برای همان مقاصد مالی به مقدار‌ فاحشی گران‌ تر از قیمت از مستخدمین یا مأمورین مستقیم یا غیرمستقیم خریداری گردد، مستخدمین و مأمورین مزبور مرتشی و طرف معامله راشی‌ محسوب می ‌شود.

رکن معنوی

رکن معنوی به این معناست که شخص به رفتار ارتکابی خود فکر کرده و با آگاهی و اختیار تصمیم گرفته است، که این رفتار مجرمانه را انجام دهد، و از انجام این رفتار مجرمانه، قصد نتیجه حاصل از این جرم را داشته باشد.

به طور مثال در جرم رشوه، شخص راشی قصدش از دادن رشوه، این است که کارمند دولت کاری در راستای وظیفه قانونی‌اش برایش انجام دهد.
در مقابل کارمند دولت قصدش از انجام کار مورد خواسته شخص مراجعه کننده، دریافت مال یا وجه و… می‌باشد.
یعنی در مثال گفته شده، راشی قصدش از فروش طلا با قیمت پایین این بوده که کارمند در اداره، کارش را سریع‌تر انجام دهد.

مجازات جرم رشوه چیست؟

همان‌گونه که بیان شد جرم رشوه از دو عنصر رشا (رشوه دادن) و ارتشا (رشوه گرفتن) تشکیل شده و مرتکبین آن را راشی (رشوه دهنده) و مرتشی (رشوه گیرنده) می‌گویند.
در قانون مجازات اسلامی و قوانین خاص مجازات‌های مختلفی برای راشی در نظر گرفته شده است و با حصول یکسری شرایط، مساعدت‌هایی با راشی صورت می‌گیرد.
از جمله مجازات‌های پیش‌بینی شده برای راشی، تعزیر مالی (مجازات مالی) می‌باشد.
به ضبط مال موضوع رشوه، تعزیر مالی گفته می‌شود.

مجازات راشی، حبس (زندان)، ضبط مال موضوع رشوه، لغو امتیازی است که از طریق رشوه صورت گرفته شده است.
اگر راشی بتواند اثبات کند که برای حفظ حق خود ناچار به دادن رشوه شده است، راشی محسوب نمی‌شود و مال موضوع رشوه هم به او مسترد (برگردانده) می‌گردد.
همچنین اگر راشی با ماموران همکاری نماید ممکن است از برخی مجازات‌ها معاف گردد.
رشوه دادن و رشوه گرفتن به حدی مهم است که، قانون‌گذار به شخصی که واسطه راشی و مرتشی قرار گرفته و وجه را بین آنها انتقال می‌دهد، مجازات راشی را تعیین نموده است.

مجازات رشوه گرفتن، توسط قاضی چیست؟

اگر قاضی پرونده‌ای با دریافت رشوه اقدام به صدور رأی به ناحق نماید، از دو حالت خارج نیست، یا با دریافت رشوه، اقدام به صدور حکم بیشتر از مجازات قانونی صادر کرده است.
یا با دریافت رشوه، اقدام به صدور حکم کمتر از مجازات قانونی کرده است.
در هر یک از این حالات مجازات قاضی رشوه گیرنده متفاوت است.
در حالتی که حکم صادره بیشتر از مجازات قانونی باشد، قاضی علاوه بر مجازات جرم ارتشا، به مجازات بیشتری که حکم داده هم محکوم خواهد شد.
اما اگر قاضی با دریافت رشوه حکم به مجازات کمتر بدهد، فقط به مجازات جرم ارتشا محکوم می‌گردد.
در خصوص گرفتن رشوه توسط قاضی، ماده589 قانون مجازات اسلامی بیان می‌دارد که:

در صورتی که حکام (قاضی) محاکم (دادگاه) به واسطه ارتشاء حکم به مجازاتی اشد از مجازات مقرر در قانون داده باشند علاوه بر مجازات ارتشاء حسب‌ مورد به مجازات مقدار زائدی (بیشتری) که مورد حکم واقع شده محکوم خواهند شد.

مجازات رشوه گرفتن پزشک چه می‌باشد؟

اگر پزشک با دریافت رشوه، اقدام به صدور گواهی نماید که خلاف واقعیت امر باشد، به مجازات ارتشا محکوم می‌گردد.

تفاوت جرم اخذ پورسانت و رشوه چیست؟

هرگاه در معاملات دولتی، کارمند دولت بخشی از مبلغ قرارداد را به عنوان پورسانت (درصدانه) برای خود دریافت نماید، پورسانت گفته می‌شود.
تفاوت پورسانت و ارتشا در این است که در اخذ پورسانت، قرار نیست کارمند دولت کاری را در راستای شغلش انجام دهد یا خیر.
اما در ارتشا، کارمند دولت وجه یا مال و… دریافت می‌کند که در ازای این دریافت، اقدامی انجام دهد.

جرایم کارکنان دولت

علاوه بر رشوه جرایم دیگری که ممکن است کارکنان دولت در راستای انجام وظایف شغلی خود مرتکب شوند عبارتند از:

اختلاس

اختلاس جرمی است که مخصوص کارمند دولت است و غیر از کارکنان دولت فرد دیگری نمی‌تواند مرتکب آن شود چرا که مختلس یا همان فرد اختلاس کننده فقط کارمند دولتی است که اموال دولتی به صورت امانت به او سپرده شده است اما این فرد اموال سپرده شده را تصاحب نموده و مالک شده است.

در واقع اختلاس نوعی خیانت در امانت است که توسط کارمند دولت و در خصوص اموال دولتی سپرده شده واقع می‌شود.

تبانی در معاملات دولتی، تعدی و تفریط در اموال دولتی، کلاهبرداری، پولشویی، فرار مالیاتی از دیگر این جرایم می‌باشند.

بهترین وکیل در خصوص جرم رشوه، چه وکیلی است؟

بهترین وکیل در خصوص جرم رشوه، وکیلی است که علاوه بر تخصص در حوزه جرایم کیفری و بالاخص در جرایم علیه امنیت ملی، در این زمینه فعالیت قضائی انجام داده باشد.

همچنین در خصوص جرم رشا و ارتشا پرونده‌های زیادی را در محاکم قضائی پیگیری نموده و به نتیجه مطلوب رسانده باشد.

بدین منظور، موسسه حقوقی مهرپارسیان، با مدیریت وکیل پایه یک دادگستری، دکتر محمدرضا مهری، جهت ارائه هرگونه مشاوره و راهنمایی، پذیرش و پیگیری پرونده در تمام مراحل رسیدگی، در خصوص جرم رشا و ارتشا، به شما مخاطبان گرامی معرفی می‌گردد.