ماهیت دیه

با موضوع بررسی ماهیت دیه در نظام حقوقی ایران همراهتان هستیم.

دیه

منظور از دیه، دیه انسان است و مالی که به سبب کشته‌شدن، قطع عضو و یا وارد کردن جراحت جسمی، به یک فرد یا ورثه او تعلق می‌گیرد، است. پس اگر انسانی هم‌نوع خود را بکشد یا یکی از اعضای او را قطع یا ناقص یا مجروح کند؛ باید به وی یا وراث او مال مشخصی را پرداخت کند که به آن مال دیه می‌گویند و برای هر نوع آسیبی که به شخص وارد می‌شود، مقدار معینی دیه بیان شده است.

طبق قانون مجازات اسلامی دیه مقدر، مال معینی است که در شرع مقدس به سبب جنایت غیرعمدی بر نفس، عضو یا منفعت، یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد، مقرر شده است.

ماهیت دیه

در خصوص ماهیت دیه 2 دیدگاه مدنظر فقها و حقوق­دانان وجود دارد که عبارتند از؛

دیدگاه جبران خسارت بودن دیه

دیه جنبه جبران خسارت دارد و ماهیت آن دین می‌باشد زیراکه؛

• دیه در هر موردی خاص افزایش و کاهش می‌یابد اگر چه مقدارش معین است، ولی در هر موردی ممکن است با مورد دیگر متفاوت باشد درحالی­که میزان مجازات متغیر نیست.
• دیه قابل عفو و اسقاط از جانب اولیای ­دم یا مجنی‌علیه است اما مجازات جنبه عمومی آن غلبه دارد و قابل عفو و اسقاط توسط مجنی‌علیه نیست مجازات جزو قواعد امری و نظم عمومی است و در واقع مجازات را حکم و دیه را حق می‌دانند.
• پرداخت دیه از جانب عاقله دلیل بر مجازات نبودن آن دارد چون مجازات جنبه شخصی دارد و نمی‌توان بر دیگری تحمیل نمود.

نکته: دیه عمد و شبه عمد برعهده جانی است لکن اگر فرار کند از مال او گرفته می‌شود و اگرمال نداشته باشد از بستگان نزدیک او با رعایت الاقرب­ف الاقرب گرفته می‌شود.

دیدگاه مجازات بودن دیه

گروهی معتقدند که دیه جنبه مجازات دارد و از جمله کیفرهای قانونی است؛

• دیه در اسلام کیفر اصلی جنایت شبه عمد و خطایی است و اجتهاد در برابر نص نمی‌توان کرد.
• در جرائم عمدی از این جهت که مسئول پرداخت دیه، قاتل است دیه جنبه کیفر دارد و در جرائم خطائی محض چون عاقله عهده­دار آن است دیه ماهیت جبران خسارت دارد لذا قانون­گذار به تناسب جرم واقع شده، ماهیت آن را بیان می­کند.
• درعین حال که با فوت محکوم­علیه دیه ساقط نمی‌شود لذا دین است و جنبه مجازات بودن خود را هم دارد.
• اصل بر کیفر بودن دیه است مگر در موارد خاصی ازجمله قانون مجازات اسلامی که دیه در این موارد فاقد جنبه جزائی است به کیفر نبودنش اشاره شود.
• قابل تغلیظ بودن دیه دلیل مجازات بودن آن است. اعتقاد آن­ها این­ است که مجازات قابل تغلیظ است.

میزان دیه مرد و زن

طبق قانون مجازات‌های اسلامی، دیه کامل انسان، مبلغی است که برای قتل نفس غیرعمد مرد مسلمان به اولیای دم مقتول پرداخت می‌شود و دیه کامل زن مسلمان، نصف دیه مرد خواهدبود. این قانون، زمانی اجرا می‌شود که مبلغ دیه، بیش از یک­سوم دیه کامل باشد. برای مواردی که دیه کمتر از یک­سوم دیه کامل است، میان دیه زن و مرد، هیچ تفاوتی وجود نخواهدداشت.

ارش

در مواردی که مقدار معینی به­ عنوان دیه تعیین نشده، مالی به­ عنوان ارش به آسیب دیده پرداخت می‌شود، یعنی در مواردی که برای جراحات وارده، دیه معین نشده است، به شخص آسیب دیده، مالی به­ عنوان ارش داده می‌شود.

طبق قانون مجازات اسلامی از ارش به دیه غیرمقدر تعبیر شده است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت فردی که مورد جنایت قرار گرفته است و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می­کند. مقررات دیه مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد مگر این­که در این قانون ترتیب دیگری مقرر شود.

تفاوت قصاص و دیه در آسیب­ های جسمی

 در آسیب­ های جسمی دو بحث وجود دارد ؛

• قصاص مقابله به مثل درجرایم عمدی است، یعنی چشم در مقابل چشم، گوش در مقابل گوش، دست در مقابل دست و جان در مقابل جان.
• دیه جبران خسارت مالی در برابر صدمه‌ای است که به فرد وارد شده است.

بررسی ماهیت دیه در نظام حقوقی ایران بررسی ماهیت دیه در نظام حقوقی ایران بررسی ماهیت دیه در نظام حقوقی ایران بررسی ماهیت دیه در نظام حقوقی ایران بررسی ماهیت دیه در نظام حقوقی ایران بررسی ماهیت دیه در نظام حقوقی ایران بررسی ماهیت دیه در نظام حقوقی ایران بررسی ماهیت دیه در نظام حقوقی ایران بررسی ماهیت دیه در نظام حقوقی ایران بررسی ماهیت دیه در نظام حقوقی ایران بررسی ماهیت دیه در نظام حقوقی ایران