دعوای مطالبه دیه

با بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه همراهتان هستیم.

شاید اغراق نباشد که بگوییم امروزه، دیه یکی از اصطلاح­های پرکاربرد حقوقی است و منظور از آن دیه انسان و مالی که به سبب کشته‌شدن، قطع عضو و یا وارد کردن جراحت جسمی، به یک فرد یا ورثه او تعلق می‌گیرد، است. پس اگر انسانی هم‌نوع خود را بکشد یا یکی از اعضای او را قطع یا ناقص یا مجروح کند؛ باید به وی یا وراث او مال مشخصی را پرداخت کند که به آن مال دیه می‌گویند و برای هر نوع آسیبی که به شخص وارد می‌شود، مقدار معینی دیه بیان شده است.

نکته: ­دیه یک مجازات کیفری است.

نکته: در قتل عمد و شبه ­عمدی مسئول پرداخت دیه شخص قاتل می­باشد جنایت عمد و یا شبه ­عمد نابالغ و دیوانه به منزله­ی خطای محض است و برعهده عاقله­ آن­ها می­باشد.

جرائم مشمول دیه

• خطای محض واقع ‌شود و آن درصورتی است که جانی نه قصد جنایت نسبت به ‌مجنی­‌علیه را داشته باشد نه درصدد انجام عملی بوده است که مقتول را بکشد، مثل آن­که تیری را به قصد شکاری رها و به شخصی برخورد کند و آن شخص کشته شود.
• قتل یا جرح یا نقص عضو که به­طور خطای شبیه ­عمد واقع می‌شود و آن درصورتی است که جانی قصد فعلی را که نوعاً سبب ‌جنایت نمی‌شود داشته باشد.
• مواردی از جنایت عمدی که قصاص در آن­ها جایز نیست‌.

طبق قانون مجازات اسلامی، جنایت‌های عمدی و شبه‌عمدی دیوانه و نابالغ به منزله خطای محض است‌؛ همچنین اگر شخصی کسی را به اعتقاد قصاص یا به اعتقاد مهدورالدم(کسی که خونش باطل و هدر است) بودن به قتل برساند و این امر بر دادگاه ثابت شود، قتل به منزله‌ خطای شبیه ­عمد است.

فرآیند دعوای مطالبه دیه

طبق عمومات قوانین آیین­دادرسی رسیدگی به دعوا (شکایت) مطالبه دیه با شکایت مستقیم شاکی در دادسرا شروع می­شود و یا با مراجعه به نیروی اتنظامی درخواست برای رسیدگی ارائه می­شود و بعد از این مرحله رسیدگی در دادگاه یا دادسرا پیگیری می­شود.

بعد از رسیدگی در مرحله اول قرار صادر می­شود که در این صورت دو حالت وجود دارد؛

• مدارک کافی نبوده و یا شاکی رضایت داده،
• بعد از رسیدگی به پرونده و شنیدن آخرین دفاع طرفین قرار تأمین صادر می­شود و دراین صورت برای جلوگیری از فرار متهم یکی از قرارهای زیر صادر می­شود؛

قرار وجه التزام:

طبق این قرار مبلغی که رئیس دادگاه دستور می­دهد، به حساب دادگستری واریز می­شود و تا پایان محاکمه و زمان اجرای حکم، این وجه قابل پس گرفتن نیست.

قرار وثیقه:

که شامل وجه نقد یا ضمانت بانکی یا اموال غیرمنقول و منقول است.

قرار بازداشت موقت:

قرار مجرمیت :

به­ وسیله دادسرا به­صورت قطعی صادر می­شود و بعد از آن کیفرخواست صادر می­شود و در پایان فرآیند رسیدگی پرونده به اجرای احکام ارجاع می­شود .

مرجع صالح به رسیدگی دعوای مطالبه دیه از بیت­ المال

باید به­ این مسئله که درخواست مطالبه دیه در­چه مرحله از رسیدگی قضایی مطرح می­گردد، مرجع صالح متفاوت خواهدبود؛

طبق قانون آیین ­دادرسی کیفری، شروع رسیدگی در دادگاه ­کیفری به3 ­شکل امکان انجام دارد،که عبارتند از؛

• کیفرخواست دادستان
• قرار جلب به داردسی دادگاه
• کیفرخواست شفاهی

نکته: هم­چنین طبق قانون آیین­دارسی کیفری، درخصوص دعوای خصوصی، این دعوا نزد مرجع صالح رسیدگی خواهدشد.

دادگاه ­های کیفری یک یا دو

اگر در زمان دادرسی تا ختم دادرسی اولیاءدم تقاضای پرداخت دیه را بنمایند، برای مثال در­مرحله تحقیق ­های مقدماتی اصل قتل احراز گردد، اما ­به­مرتکب با طی تمام ­­اقدامات ­قانونی ­دسترسی حاصل نشود، دراین­صورت با تقاضای اولیاءدم به دادگاه­ کیفری ارسال می­گردد.

دادگاه ­های حقوقی

طبق قانون آیین ­دارسی کیفری، وقتی رأی قطعی بر برائت متهم یا متهمانی صادرشود، نه به علت قتل نبودن بلکه به­علت عدم انتساب قتل به متهمان و احراز اصل قتل، مطرح کردن دعوای مطالبه دیه در دادگاه ­های­ کیفری فاقد مستند قانونی است و باید بر اساس آیین­ دادرسی مدنی و لازم ­الاتباع بودن آراءکیفری در رسیدگی حقوقی اقدام گردد.

مدارک و منضمات مورد نیاز جهت طرح دعوای مطالبه دیه

مدارک و منضمات مورد نیازی که جهت طرح دعوای مطالبه دیه می­بایست ارائه کرد؛

• تصویر مصدق دادنامه(اختیاری)،
• تصویر مصدق گزارش مرجع انتظامی(اختیاری)،
• تصویر مصدق نظریه پزشکی قانونی(اختیاری)،
• به­ همراه داشتن کارت ملی جهت احراز هویت.

درصورت عدم وجود مدارک اختیاری فوق می­توان یکی از دلایل ذیل را ارائه نمود؛

• استماع شهادت شهود و مطلعین،
• جلب نظر کارشناس،
• درخواست استعلام،
• شماره پرونده استنادی،
• سایر دلایل و مستندات.

راه ­های اثبات دیه

طبق قوانین مدنی و مجازات اسلامی، قانون­گذار ادله اثبات دیه را همان ادله اثبات دیون و ضمان مالی می‌داند موارد 5 گانه ذیل را باید از جمله ادله اثبات دیه به­ شمارآورد؛

• اقرار
• اسناد کتبی
• شهادت
• امارات
• قسم

مسئولیت پرداخت دیه با توجه به نوع جنایت و محل وقوع آن

مسئولیت پرداخت دیه با توجه به نوع جنایت و محل وقوع آن متفاوت و ممکن است توسط هر­یک از مراجع ذیل پرداخت گردد؛

پرداخت دیه توسط اشخاص حقیقی:

در جرائم مربوط به قتل عمد و قتل غیرعمد و جنایات و جراحات وارده بر عضو و یا حوادث همراه باتقصیر، دیه توسط جانی، متشکی­عنه و یا عاقله وی پرداخت می­گردد.

پرداخت دیه توسط بیمه مرکزی:

این نوع پرداخت دیه، متداول­ترین و مرسوم­ترین نوع پرداخت در سطح داخلی است. پرداخت آن منوط به اثبات قرارداد بیمه است و در حوادث مختلف رانندگی و کاری متداول است.

پرداخت بیمه توسط صندق تامین خسارات بدنی:

درصورت­عدم جبران خسارت از جانب بیمه به هر علتی و عدم­تقصیر قربانی، ­پرداخت دیه توسط صندوق ­تامین­ خسارات بدنی صورت می­گیرد.

پرداخت دیه از بیت­ المال:

پرداخت دیه از بیت­ المال زمانی صورت می­گیرد که جانی در جنایت وارد شده بر مجنی­علیه قابل شناسایی نباشد.

نحوه اجرای حکم به پرداخت دیه

اجرای حکم به پرداخت دیه

از میان پرونده­هایی که در اجرای احکام در مورد پرداخت دیه مطرح می­شوند، در برخی از آنان فقط حکم به پرداخت دیه صادر شده است، برای مثال پرونده­های تصادفات و یا ضرب و جرح ساده و … که در این قبیل پرونده­ها فقط به پرداخت دیه حکم داده شده است و جنبه عمومی وجود ندارد. ولی در بعضی پرونده­ها ممکن است همراه با دیه به جنبه عمومی نیز حکم صادر شده باشد مانند ضرب و جرح با چاقو.

زمان مطالبه دیه و نحوه اجرای حکم به پرداخت دیه

در پرونده­های دیه­، زمانی­که پرونده به اجرای احکام ارسال می­شود، به­طورمعمول دیه حال نشده است اما در برخی موارد ممکن است که دیه حال شده باشد و در هر دو صورت ممکن است، شاکی تقاضای زندانی کردن محکوم را نکرده باشد.

نکته: منظور از حال شدن دیه به این­­ معنی است که، مهلت پرداخت دیه سررسیده باشد.

پرداخت دیه در فرضی که دیه حال نشده باشد

زمانی­که فقط حکم به پرداخت دیه صادر شده باشد، ولی هنوز دیه حال نشده (زمان پرداخت آن سرنرسیده باشد) باشد، پرونده در اجرای احکام مفتوح می­ماند تازمانی­که مهلت پرداخت دیه برسد. هر چند که محکوم­ به پرداخت دیه می­تواند قبل از حال شدن دیه نیز آن را پرداخت نماید، در واقع طبق روال کار در اجرای احکام، اخطاریه به محکوم به پرداخت دیه ارسال می­شود که دیه در تاریخ مقرر حال می­شود و او می­تواند پیش از این تاریخ هم دیه را پرداخت بنماید.

پرداخت دیه در فرضی که دیه حال شده باشد

بعد از حال شدن دیه، قاضی اجرا احکام به تقاضای شاکی به محکوم به پرداخت دیه ابلاغ می­نماید (اگر قبل­تر تقاضا داده باشد نیاز به دادن تقاضای مجدد نیست)،که ظرف10روز دیه را پرداخت کند و اگر او ظرف مهلت١٠روزه حکم را اجرا نموده و دیه را پرداخت نماید، قاضی اجرای احکام نمی­تواند از طریق توقیف و مزایده اموال، حکم را اجرا نماید و اگر بعد از گذشت١٠روز، دیه پرداخت نگردید و مالی نیز معرفی نشد، امکان توقیف و مزایده اموال با تقاضای شاکی وجود دارد و از تاریخ ابلاغ به محکوم به پرداخت دیه وقتی مهلت١٠روز سپری شود، قاضی اجرا باید به سراغ اموال محکوم­ علیه برود و از طریق مزایده و فروش اموال او، حکم را اجرا نماید.

نکته: جهت شناسایی اموال می­توان از بانک­ ها، پلیس راهور، اداره ثبت اسناد و املاک و همراه اول، استعلام اخذ شود.

بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه بررسی ماهیت فرآیند دعوای مطالبه دیه